به گزارش میراث‌آریا، در این جلسه سه پژوهشگر مطالب تخصصی در حوزه «مواد اولیه و تولید» ارائه دادند. مدیر پنل علیرضا سوری بود و اعضای آن را مهدی صفی و مهدی حاج ولیئی تشکیل دادند. 

ابتدا علیرضا گنجی، استادیار زمین‌شناسی، اقتصادی و مدیر تحقیقات و اکتشافات شرکت معدنی و صنعتی سوراوجین عقیق «معرفی جایگاه زمین‌شناسی، ترکیب کانی‌شناسی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ذخایر بال کلی رباط خان طبس و کاربرد آن در صنایع سرامیک» به ایراد سخنرانی پرداخت.

ذخایر بال کلی پشتوانه‌ای مهم برای صنایع سرامیک کشور

او بیان کرد: در کشور ایران یکی از مکان‌های زمین‌شناسی شاخص که در آن ذخایر رسی بال کلی(رس توپی)، در دورا ن‌های گذشته زمین‌شناختی تشکیل شده‌اند، منطقۀ رباط خان طبس واقع در استان خراسان جنوبی است.

گنجی افزود: مطالعات زمین‌شناسی و نمونه‌برداری‌های معدنی سیستماتیک بر روی ۱۰ ذخیره بال کلی این منطقه صورت پذیرفت که همگی این ذخایر در مالکیت شرکت معدنی و صنعتی سوراوجین عقیق بوده و توسط شرکت ما مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

این پژوهشگر ادامه داد: این شرکت با در اختیار داشتن  ۴محدوده بهره‌برداری هریک به وسعت تقریبی ۴۰ کیلومتر مربع در منطقۀ مورد مطالعه به عنوان بزرگترین تولید کننده بال کلی مطرح است و به منظور بررسی ترکیب کانی‌شناسی نمونه‌های برداشت شده پس از آماده‌سازی در آزمایشگاه شرکت کانپژوه مورد آنالیز XRD قرار گرفته و تمام آزمایشات تجزیۀ شیمیایی و تعیین خواص فیزیکومکانیکی نمونه ها در آزمایشگاه های شیمی و سرامیک شرکت معدنی و صنعتی سوراوجین عقیق به انجام رسیدند.

او اضافه کرد: ذخایر بال کلی مورد مطالعه به لحاظ زمین‌شناسی در دریاچه‌های مردابی، دلتایی تحت شرایط اقلیمی گرم و مرطوب در زمان ژوراسیک تحتانی با سن تقریبی ۲۰۰ میلیون سال قبل تشکیل شده‌اند. ترکیب کانی‌شناسی غالب بال کلی‌های مورد مطالعه متشکل از کانی‌های کائولینیت، کوارتز دانه ریز، میکای ایلیتی، کانی‌های رسی مخلوط لایه و مقادیر متغیری مواد آلی دانه ریز هستند.

گنجی تصریح کرد: تعدد لایه‌های بال کلی با ماهیت کانی‌شناسی و شیمیایی بسیار متنوع در ذخایر مختلف منطقۀ مورد مطالعه و همچنین تغییرات قابل توجه این پارامترها در طول، عرض و عمق لایه‌ها باعث بروز خصوصیات متغیر فیزیکومکانیکی و سرامیکی بال کلی‌های استخراجی از این ذخایر شده است به طوری که به منظور کنترل این تغییرات و تولید و عرضه بال کلی‌هایی با خواص یکنواخت، کنترل کیفی دقیق در حین عملیات استخراج و فرآوری اعمال می‌شود.

در ادامه اکرم بیاتی­‌نیا، از دانشگاه هنر و اندیشه اسلامی قم با موضوعی تحت عنوان «بررسی تاثیر مواد اولیه و بدنه‌ها در تحول تولیدات سفال و سرامیک لالجین» مطالبی را ارائه داد.

سفال لالجین از سنت‌های کهن تا نوآوری‌های تکنولوژیک تحول یافته است

او با اشاره به اینکه صنعت سفال و سرامیک لالجین، با پیشینه‌ای چند هزارساله، به عنوان یکی از مهم‌ترین جلوه‌های صنایع‌دستی ایران، نقش کلیدی در هویت فرهنگی و اقتصادی منطقه همدان و کشور ایران ایفا کرده است، گفت: این شهر، علاوه بر اینکه خاستگاه سنت‌های دیرینه سفال‌گری است، به مرکز نوآوری‌های معاصر در طراحی، تولید و صادرات محصولات سفال و سرامیک نیز تبدیل شده است.

این پژوهشگر عنوان کرد: در دهه اخیر، این صنعت با تحولات چشمگیری در ابعاد تکنولوژیک، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی روبرو شده است، یکی از تغییرات مهم در این هنر-صنعت، در حوزه استفاده از بدنه‌ها و مواد اولیه جهت ساخت قطعات سفالی و سرامیکی است.

بیاتی­‌نیا اظهار کرد: تغییرات تکنیکی در فرآیند تولید از منظر تنوع بدنه‌ها و مواد اولیه سبب تاثیرات چشمگیری در روند تولید و رشد فروش در بازارهای داخلی و خارجی شده است.

او اضافه کرد: در دوره‌های تاریخی مختلف، بدنه‌های سفال لالجین عمدتاً از گل رس قرمز محلی تأمین شده تولید می‌شده است، اما در سال‌های اخیر، با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و توسعه صنعت، صنعتگران این حوزه با مواد اولیه متنوعی از جمله ترکیبات کائولن، بال‌کلی، بنتونیت و ساختارهای سه‌جزئی بدنه‌ها آشنا شده‌اند. این تحول موجب شده است که علاوه بر تولید محصولات با بدنه‌های قرمز سنتی، بدنه‌های سفید پخت نیز به تولیدات افزوده شود.

بیاتی­‌نیا افزود: این تنوع در مواد اولیه به نوبه خود منجر به توسعه تکنیک‌های تولید شده است به طوری که پیش از این، تولیدات عمدتاً بر پایه چرخ‌کاری، قالب گچی و فشاری بوده‌اند، اما اکنون صنعتگران قادر به استفاده از روش‌های دوغابی، ریختگری و دستگاه‌های فرمینگ جیگر و جولی هستند.

این پژوهشگر ادامه داد: نوآوری‌های ذکر شده سبب شده است که محصولات با تنوع بیشتر و سازگار با سبک زندگی معاصر تولید و به بازار عرضه شوند که نهایتاً منجر به افزایش فروش، تنوع محصول و رشد اقتصادی منطقه لالجین شده است.

پایان بخش این قسمت سخنرانی احمد قادری حمیدی، دانشجوی کارشناسی‌ارشد مهندسی مواد دانشگاه صنعتی همدان بود که مطلبی تحت عنوان «توسعه یک لعاب بدون سرب متناسب با بدنه‌های سفالی صنایع دستی لالجین» ارائه داد.

لعاب بدون سرب سازکار با بدنه‌ سفال لالجین 

او با بیان اینکه اکسید سرب (PbO) یکی از اجزای اصلی لعاب‌های سرامیک سنتی است که با کاهش نقطه ذوب، بهبود ویسکوزیته و ایجاد سطحی صاف و براق، نقش مهمی در کیفیت لعاب دارد، گفت: به دلیل سمیت بالا و خطرات زیست‌محیطی، جایگزینی آن ضروری است.

این پژوهشگر بیان کرد: به طور خاص، عدم انحلال کامل ترکیبات استرانسیم (SrCO₃) در دمای پایین ۱۰۰۰-۹۵۰ درجه سانتی‌گراد منجر به کدر شدن لعاب شده و افزایش دما تا ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد نیز به دلیل عدم سازگاری با بدنه سفال، عملی نیست.

قادری حمیدی افزود: استفاده از کمک ذوب‌هایی نظیر اکسید سدیم (Na₂O) و اکسید لیتیم (Li₂O) اگرچه دمای ذوب را کاهش می‌دهد، اما افزایش ضریب انبساط حرارتی و ایجاد ترک در لعاب را به دنبال دارد. در نهایت، یک لعاب بدون سرب حاوی اکسید روی توسعه یافت که در دمای ۹۷۵ درجه سانتی‌گراد پخت شده و دارای ضریب انبساط حرارتی پایین، ویسکوزیته مناسب و قابلیت ایجاد رنگ‌های آبی و سبز با استفاده از اکسیدهای CuO و CoCO₃  است.

او اضافه کرد: این فرمولاسیون جدید علاوه بر حفظ براقیت و یکنواختی لعاب، مشکل انحلال یون‌های سرب در تماس با مواد غذایی را به طور کامل مرتفع ساخته و گامی مهم در جهت تولید لعاب‌های سازگار با محیط زیست و سلامت مصرف کننده به شمار می‌رود.

انتهای پیام/